Prva redakcija opšteg programa za omladinski klub »Narodno Ujedinjenje«

A) Idejna baza kluba

Temeljna i centralna zadaća kluba jeste propaganda filosofije nacionalizma uopšte, uz naročitu propagandu radikalno demokratskih političkih doktrina: sve to u svrhu da bi se osnažila srpsko-hrvatska nacionalna duša i da bi ona, sebe svjesna, mogla, uz prethodne uslove, dati cijeli svoj psihofizički izražaj, oličen u potpunom narodnom ujedinjenju i u ostvarenju hrvatsko-srpske moderne i nacionalne kulture, čije je ostvarenje apodiktička fizička nužda i sveti moralni dug opštoj ljudskoj kulturi. U tu svrhu klub »Narodno Ujedinjenje« osvještavaće, u najvećem obimu svoje duševne i fizičke mogućnosti, one članove našega rascijepanoga raznoimenoga i raznokulturnoga naroda, koji su nesvj.esni ili nedovoljno svjesni svojih nacionalnih prava, nacionalne dužnosti i nacionalne vrijednosti: to će činiti izrađujući nacionalnu svijest i jačajući nacionalnu snagu najprije među svojim članovima, zatim klub će raditi i u cjelini i u dijelovima svojim i javno držeći javna predavanja, diskusije, zborove, mitinge u stilu svoga programa svuda i uvek radeći tendenciozno u smislu srpsko-hrvatskog nacionalizma; klub će tako osim pojedinačne agitacije raditi i publicistički izdavajući svoje brošure, knjige i svoj organ politički kulturno-socijalni. »Narodno Ujedinjenje« smatra da je ujedinjenje srpsko-hrvatskog naroda, zajedno sa narodom slovenačkim, iznad svih dispozicija internacionalnih i istorijskih, uslovljeno naročito dispozicijama same nacionalne duše: vjerom naroda u svoju snagu, prije svega i njegovom svjesnošću svoga nacionalnog zadatka. Zato će klub stvarati neoborivi kult srpsko-hrvatske nacionalne energije, nacionalne religije i nacionalnoga optimizma. U tu svrhu klub će izazivati i snažiti nacionalnu borbu srpsko-hrvatsku, i otuda će, kao jedinu spasonosnu ideju nacionalističku propagirati ideju koordinacije, kooperacije i koncentracije svih snaga narodnih; u prvom redu klub će tu ideju bratski složnog rada propagirati i izvoditi u djelo među samom omladinom srpsko-hrvatskom (i slovenačkom) i to među cijelom omladinom, čestitom, od Skoplja do Ljubljane i od Cetinja do Novog Sada, ostajući neprestano na terenu intelektualne agitacije za filosofiju srpsko-hrvatskog nacionalizma i za političku doktrinu radikalnoga demokratizma.

B) Politička shvatanja kluba

1. Ideja srpsko-hrvatskog narodnoga jedinstva u smislu etnopsihičkog fakta, da su Hrvati i Srbi jedan dvoimeni narod jeste polazna tačka za ideju srpsko-hrvatskog ujedinjenja u smislu identifikacije nacionalnih organizama srpsko hrvatskih.

2. Ideju jugoslovenski klub interpretira u smislu potpunog duhovnog izjednačenja i ujedinjenja srpsko-hrvatskog i slovenačkog i u smislu da treba stvarati novu i veliku, modernu i nacionalnu kulturu jugoslovensku; narodno jedinstvo Srbo-Hrvata sa Slovencima fakt je nedovoljno opažen i naglašen, i klub će raditi na potpunoj svjesnosti toga fakta.

3. Centralna nacionalistička dogma kluba jeste ideja da je jedna nacionalna kultura nemoguća bez nacionalnog društva, a nacionalno društvo nemoguće je bez nacionalne države. Klub je uvjerenja, da je u današnjem stanju jugoslovenske, srpsko-hrvatske i srpske decentralizacije i anacionalnosti (državnog, društvenog i duhovnog života nacionalnog) nemoguće stvoriti jedan moćan nacionalni organizam srpsko-hrvatsko-slovenački.

4. Klub stoji na neopozivom zahtjevu, da se zakonom sanktifikuju i oživotvore političke doktrine radikalno-demokratske, a propagiraće ideju suvereniteta srpsko-hrvatskog naroda u jednoj državi osnovanoj na slobodoumnim principima.

5. Klub smatra besplodnom jednu parlamentarnu borbu u neparlamentarnoj državi, a traži pokoravanje izvršne vlasti volji narodnog suvereniteta i mogućnost da narodna volja u demokratskom parlamentu dođe do potpunog izražaja. Težište nacionalne borbe srpsko-hrvatske-slovenačke treba i mora da bude izvan parlamenta u jačanju nacionalne svijesti, nacionalne snage i volje, da se izvršuje nacionalna samoodbrana: radom, trpljenjem, žrtvovanjem.

C) Konkretni program kluba

I. Suzbijanje svega anacionalnog i antinacionalnog u materijalnom i duhovnom životu našega naroda:

      1. Radikalnim antiklerikalizmom.

      2. Radikalnim ubijanjem destruktivnih tuđinskih utjecaja i slavizacijom naše kulture: degermanizacijom, demađarizacijom, detalijanizacijom.

      3. Suzbijanjem štreberstva, mekuštva i servilnosti dizanjem nacionalnoga ponosa i časti.

      4. Eksproprijacijom crkvenih i vlasteoskih dobara ukinućem svih prerogativa plemićskih i svih privilegija socijalnih: demokratizaciJom političke sviJesti i političkim osvješćivanjem naroda.

II. Nacionalna defanziva od duhovnih i materijalnih nasrtaja tuđinačkih, nacionalna ofanziva na naše zarobljene i poluizgubljene dijelove narodne; sredstvima duhovnim i materijalnim.

III. Preuzimanje inicijative za propagandu osnivanja:

      1. Kooperacije srpsko-hrvatskih stranaka u monarhiji austrougarskoj;

      2. Svesrpske i Hrvatske Lige za Odbranu Narodnih Prava: »Narodno Vijeće«;

      3. Hrvatsko-srpskog nacionalnog Fonda za materijalnu bazu borbe:

            a) U svrhu osnivanja društva za stipendiju đacima u inostranstvu;

            b) U svrhu osnivanja nacionalističke propagande u Evropi.

IV. Centralizacija ekonomskih snaga u otadžbini.

D) Dužnosti članova

1. Pokoravati se pravilniku kluba.

2. Raditi na ličnom obnovljenju u smislu nacionalnoga rada i vaspitanja sebe za nacionalnu žrtvu.

3. Buditi viteški duh i borbenu radost svuda oko sebe i sistematski i neumorno propagirati klubski program otvoreno ijavno.

Objavljeno bez imena autora 1912. godine u Beogradu; ovde se navodi prema štampanom primerku u Državnom arhivu Bosne i Hercegovi-ne, akv. br. 863. (Vojislav Bogićević: Mlada Bosna – pisma i prilozi, Sarajevo, 1954, str. 296-9). Autorstvo ovog dokumenta dugo je bilo sporno. Mladobosanci su ga među sobom nazivali »Mitrinovićevim revolucionarnim programom« (Pismo Gavrila Principa Mladenu Maglovu od 17. aprila 1912; isto, str. 130-3), ali su se, kao mogući autori, pominjali još Milan Pribićević, Jovan Skerlić, Vladimir Čerina i drugi. Mitrinovićev rođeni brat Čedomil (1897-1967) za života usmeno je izjavio P. Palavestri da je Dimitrije isključivi autor Programa, i da ga je »pisao na kolenu«, tj. u hodu, usred burne omladinske akcije protiv Austro-Ugarske, u proleće 1912. godine. Tada je, navodno, Program iz Zagreba bio donet u Beograd u grupi demonstranata, koju su predvodili Vladimir Gaćinović, Dimitrije Mitrinović i Tin Ujević (Drago Ljubibratić: Mlada Bosna i sarajevski atentat, Sarajevo, 1964, str. 86). Tom prilikom, Mitrinović je taj spis tumačio grupi đaka u uredništvu Pijemonta, posle čega je Program i štampan (verovatno takođe u izdanju Pijemonta). Izvesno je da je postojalo više verzija istog Programa (Vladimir Dedijer: Sarajevo 1914, Beograd, 1966, str. 350), ali se ispitivanjem stila i ideja tzv. Prve redakcije moglo utvrditi da je izvorni tekst nesumnjivo Mitrinovićev (Predrag Palavestra: Dogma i utopija Dimitrija Mitrinovića, Beogad, 1977, str. 86-89).

(Sabrana djela, knj. 2., priredio i komentare napisao dr. Predrag Palavestra, Svjetlost, Sarajevo, 1991., str. 182-5)