Mr Biljana Simunovic: Matica srpska u Kraljevini Jugoslaviji (Sazetak)

Najvaznije kulturne institucije u medjuratnoj Jugoslaviji osnovane su mnogo pre njenog nastanka. U novoj nacionalnoj drzavi posle 1918. godine ove institucije su morale da uskladjuju svoju bogatu tradiciju, gradjenu tokom XIX veka, sa novom drustvenom realnoscu. U takvim uslovima neke od njih bile su suocene sa pitanjem vlastite egzistencije zbog shvatanja da su izgubile glavni razlog svog postojanja: nacionalnu misiju.

Od svog nastanka 1826. godine, Matica srpska je imala vaznu ulogu u dogadjanjima i procesima, koji su obelezili kulturnu, nacionalnu i politicku istoriju Srba u Habzburskoj monarhiji. Osnovana je kao knjizevno-prosvetno drustvo, sa ciljem da obezbedi kontinuitet najstarijeg srpskog knjizevnog casopisa, kao i da siri prosvetu i kulturu u srpskom narodu.

Stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine znacajno je promenilo uslove njenog rada. U drzavi, u kojoj je gotovo polovina stanovnistva bila nepismena, znacaj drustveno-prosvetnih ustanova bio je ocigledan. Uprkos tome, posle 1918. godine mogla su se cuti i razmisljanja da je Matica srpska "izgubila razlog daljeg postojanja". Mnoge razlicite okolnosti uticale su na potrebu da se o programskim usmerenjima ove institucije stalno iznova razmislja.

Cilj ove studije bio je da se ova kulturna, knjizevno-prosvetna ustanova predstavi u sirem drustvenom, politickom i kulturnom kontekstu, koji je obelezavao medjuratnu jugoslovensku drzavu i drustvo, da se prikazu i analiziraju elementi tradicionalnog i modernog u njenom drustvnom identitetu, kao i u nacionalnoj, kulturnoj i drustvenoj politici, koju je Matica srpska zastupala u navedenom razdoblju.

Izvori za studiju bili su brojni i razliciti. Maticina dokumentacija (zapisnici skupstinskih zasedanja, odluke, pisma i dr.), izdavacka produkcija, rukopisna zaostavstina Maticinih clanova, kao i njihova prepiska, cuvaju se u samoj Matici srpskoj. Medju javnim poslenicima, okupljenim oko ovog kulturno-prosvetnog drustva, negovana je svest o potrebi cuvanja dokumenata o radu Matice srpske, kao i njihovom pojedinacnom doprinosu njenoj istoriji. Dokumenti se cuvaju uglavnom u Biblioteci Matice srpske, Rukopisnom odeljenju Matice srpske, Muzeju Vojvodine i Arhivu Vojvodine u Novom Sadu, kao i Arhivu Jugoslavije i Vojno-istorijskom arhivu u Beogradu.

KLJUCNE RECI:

savremena istorija, dvadeseti vek, istorija Srba, drustvo, kultura, politika, tradicija, modernizacija, srpske nacionalne institucije, Matica srpska.

prikaz knjige

Biblioteka DISSERTATIO

Zaduzbina Andrejevic